U periodu 2002-2020. godina, samo po osnovu negativnog prirodnog priraštaja Republika Srpska je izgubila više od 75.000 stanovnika, a bez hitne reakcije i ozbiljnog pristupa problemu, kao narod u bliskoj budućnosti možemo izumrijeti.
Ovo se, između ostalog, navodi u reviziji učinka o temi „Pronatalitetne mjere u Republici Srpskoj“, a u kojoj se ističe i to da u Republici Srpskoj trenutno ima 30 mjera pronatalitetne politike, međutim te mjere bile su rezultat ad hok pristupa, bez adekvatne analize i evaluacije.
„Rađanje djece u Republici Srpskoj ne omogućava prosto obnavljanje stanovništva. Stopa ukupnog fertiliteta bila je u posljednjih 17 godina na nivou od 1,3 rođene djece po ženi, što je ispod stope od 2,1 djeteta po ženi, koja obezbjeđuje prostu reprodukciju stanovništva“, naveli su revizori.
U posljednje četiri godine za realizaciju mjera koje imaju pronatalitetni karakter izdvojeno je oko 940 miliona KM i u 2020, u odnosu na 2016. godinu, to je duplo više, međutim mjere koje se sprovode nisu sistematizovane niti su jasno definisani ciljevi koji se žele postići.
Kada je riječ o demografskim kretanjima u Republici Srpskoj u posljednjih nekoliko godina, trendovi su smanjenje stope rađanja, negativan prirodni priraštaj, smanjenje broja učenika u osnovnim školama, procesi depopulacije, nestajanje sela, starenje stanovništva i emigracije fertilnog i radno sposobnog stanovništva.
„Stručnjaci sve češće upozoravaju da bismo kao narod mogli izumrijeti u bliskoj budućnosti ukoliko se rješavanju ovog nacionalnog problema ne pristupi brzo i ozbiljno“, naveli su revizori ističući da će savremene tendencije fertiliteta na prostoru Republike Srpske u bližoj budućnosti ostaviti nesagledive demografske, ekonomske i socijalne posljedice.
Jedan od problema pronatalitetnih mjera u RS je neujednačenost i komplikovanost, a zbog čestih izmjena i dopuna zakona i akata njihovo razumijevanje je sve teže i poznavanje sve manje, što narušava povjerenje u podršku Republike Srpske podsticaju rađanja od strane potencijalnih korisnika.
„Funkcionisanje nadležnih institucija u oblasti populacione i pronatalitetne politike u praksi se značajno razlikuje od onog definisanog u pravnom okviru Republike Srpske te komunikacija i koordinacija između nadležnih institucija nije na zadovoljavajućem nivou“, istakli su revizori dodajući da nadležne institucije u prethodnom periodu nisu dale adekvatan značaj sprovođenju pronatalitetnih mjera nefinansijskog karaktera.
Koliko je situacija ozbiljna, možda najbolje govori podatak da u 2019. i 2020. godini nijedna jedinica lokalne samouprave nije imala pozitivan prirodni priraštaj.
Posebno je zabrinjavajuće to da sve varijante projekcija budućeg demografskog razvoja prostora RS ukazuju na nastavak i pogoršanje nepovoljnih tendencija.
„Stručnjaci iz oblasti demografije iskazuju bojazan da bez hitne reakcije donosilaca odluka, društva suočena sa dugotrajnom stopom ukupnog fertiliteta ispod 1,5 upadaju u zamku iz koje nema izlaza“, naveli su revizori ističući da je dio mjera zbog strogih imovinskih cenzusa više u funkciji pružanja socijalne pomoći, nego pomoći porodici u troškovima roditeljstva u funkciji podsticanja rađanja.