Palestinski borci iz Pojasa Gazi infiltrirali su se na jug Izraela u subotu ujutro i ispalili hiljade raketa na zemlju, dok je vladajući Hamas objavio početak nove operacije “Oluja al Aksa”.
Hamas je ispalio čak 5.000 raketa na Izrael, kako tvrde. Sirene za vazdušnu opasnost odjekivale su u gradovima širom zemlje dok su ljudi bježali u skloništa. Najmanje 900 ljudi u je ubijeno Izraelu nakon masovnog raketnog napada na južni i centralni dio zemlje u subotu, a desetine civila i vojnika su uzeti za taoce, prenio je Tajms of Izrael, dok je mrtvo najmanje 788 Palestinaca, kako je u nedjelju reklo palestinsko Ministarstvo zdravlja.
Hamas je preuzeo odgovornost za napade na Izrael, koji je proglasio ratno stanje i započeo odmazdu, gađajući Gazu i sravnjujući stambene zgrade u velikim eksplozijama.
Duga istorija sukoba
Ovo je posljednje poglavlje duge istorije konflikta u regionu.
Cionizam –politički pokret koji je nastojao da uspostavi domovinu Jevreja na teritoriji koja između ostalog obuhvata savremeni Izrael, Zapadnu obalu i Pojas Gaze – pojavio se krajem 19. vijeka. Podrška jevrejskoj zajednici je značajno porasla nakon Drugog svjetskog rata i holokausta. Tako je 1948, uz podršku Ujedinjenih nacija i Britanije, rođen Izrael.
Prema Planu podjele koji su UN usvojile godinu dana ranije, britanska teritorija Palestine podijelila bi se na jevrejsku i arapsku državu, ali je skoro odmah izbio rat između cionističkih doseljenika u Palestini i Arapa.
Prvi arapsko-izraelski sukob okončan je izraelskom pobedom 1949, pa je teritorija podijeljena na tri dijela – jevrejski Izrael, arapsku Zapadnu obalu i Pojas Gaze. Ali konflikt nije razriješen i traje do danas.
Neki posmatrači govore o posljednjoj eskalaciji kao o početku “Treće intifade”.
Šta je “intifada”?
“Intifada” je arapska riječ koja znači “otresti”, piše Indianekspres. Izraz se raširio u decembru 1987, a Palestinci su ga koristili da opišu svoj ustanak protiv izraelskog prisustva na Zapadnoj obali i Gazi.
Prva intifada je trajala od 1987-1993, odnoseći sa sobom 1.162 palestinska i 160 izraelskih života, a druga od 2000-2005. To su bili veoma popularni ustanci koje je predvodila palestinska omladina, buneći se protiv tretmana od strane izraelskih doseljenika.
Druga intifada, poznata i kao Al-Aksa, je bio drugi palestinski ustanak protiv izraelske okupacije Zapadne obale i Pojasa Gaze, razdoblje intenzivnih sukoba i povećanog nasilja između Izraela i Palestine. Odnijela je mnogo više života od prve – za osam godina pobune stradalo je 5.500 Palestinaca, 1.062 Izraelaca i 64 stranih državljana.
Izrael se 2005. povukao iz Pojasa Gaze, demontirao jevrejska naselja i evakuisao 7.000 doseljenika, dok je radikalni Hamas preuzeo vlast u području.
Od kraja Druge intifade tenzije između Palestine i Izraela nisu se stišale do danas. Izrael je nastavio da širi svoje prisustvo na palestinskim teritorijama dok su palestinske organizacije, poput PLF i Hamasa, pojačale terorističke napade i bombardovanja.
Mnogi su se godinama plašili “Treće intifade”, posebno u jeku uspona ultranacionalističke desnice u Izraelu sa svojim ekstremnim stavovima prema Palestini. Tink-tank Savjet za spoljne odnose je naveo da je “2022. godina obilježila najviše smrtnih slučajeva povezanih sa sukobima” na obje strane, i da je “nasilje nastavilo da eskalira u 2023, sa Zapadnom obalom na putu ka svojoj najsmrtonosnijoj godini od 2005. usljed skoro svakodnevnih izraelskih upada”.
Izrael je takođe sproveo višestruke racije u svetoj džamiji Al-Aksa u Jerusalimu ove godine, što je dodatno pojačalo tenzije i dovelo do posljednje operacije Hamasa, imenovane upravo po toj bogomolji.
Konflikti između Izraela i Hamasa od 2005.
Otkako se Izrael povukao iz prenaseljene obalske enklave – Gaza je dom za 2,3 miliona ljudi – do danas je bila čitava serija sukoba.
U avgustu 2005. Izraelci su se jednostrano povukli iz Pojasa, 38 godina nakon što su ga zauzeli, ostavljajući enklavu pod kontrolom palestinskih vlasti.
Već 25. januara sljedeće godine je Hamas osvojio većinu mjesta na parlamentarnim izborima u Palestini. Izrael i SAD su prekinuli pomoć Palestincima jer je Hamas odbijao da se odrekne nasilja i prizna Izrael, piše Rte.ie.
Militanti su 25 juna 2006. zarobili izraelskog vojnika Gilada Šalita nakon prekograničnog upada iz Gaze, što je dovelo do izraelskih vazdušnih napada. Šalit je oslobođen više od pet godina kasnije razmjenom zarobljenika.
Hamas je 14. juna 2007. u kratkom građanskom ratu preuzeo Gazu, protjerujući snage Fataha lojalne palestinskom predsjedniku Mahmudu Abasu koji je na Zapadnoj obali.
Izrael je 27. decembra 2008. pokrenuo 22-dnevnu vojnu ofanzivu u Gazi nakon što su Palestinci ispalili rakete na južni grad Sderot. Prije nego što je dogovoreno primirje ubijeno je 1.400 Palestinaca i 13 Izraelaca.
Nakon što je 14. novembra 2012. ubijen načelnik štaba Hamasa Ahmad Džabari, uslijedilo je osmodnevno palestinsko raketiranje i izraelski vazdušni udari.
Otmica i ubistvo trojice izraelskih tinejdžera od strane Hamasa u periodu od jula-avgusta 2014. dovelo je do sedmonedeljnog rata u kojem je u Gazi ubijeno više od 2.100 Palestinaca i 73 Izraelaca, od čega 67 vojnika.
U martu 2018. počeli su palestinski protesti na ograđenoj granici sa Izraelom, čija je vojska zapucala na demonstrante. Ubijeno je preko 170 njih za nekoliko mjeseci protesta, koji je takođe doveo do sukoba između Hamasa i izraelskih snaga.
U maju 2021, nakon višenedjeljnih tenzija tokom Ramazana, stotine Palestinaca je ranjeno u sukobima sa izraelskim bezbjednosnim snagama u Al-Aksi u Jerusalimu, trećem najsvetijem mjestu za muslimane. Hamas je tražio povlačenje izraelskih snaga iz kompleksa i pokrenuo raketni napad iz Gaze na Izrael, koji je uzvratio vazdušnim udarima na Gazu. Borbe su se nastavile sljedećih 11 dana, a u njima je poginulo najmanje 250 ljudi u Gazi i 13 u Izraelu, piše Blic.
U trodnevnom nasilju u avgustu 2022. ubijeno je najmanje 44 ljudi – među kojima 15 djece – nakon što je u izraelskim udarima pogođen viši komandant Islamskog džihada.
Izrael je rekao da su napadi bili preventivna operacija protiv neminovnog napada militantnog pokreta. Kao odgovor, Islamski džihad je ispalio više od 1.000 raketa na Izrael, čiji PVO sistem Gvozdena kupola spriječava velika razaranja i žrtve, navodi Rte.ie.
U januaru ove godine je Islamski džihad iz Gaze ispalio dvije rakete na Izrael nakon što su tamošnje trupe izvršile raciju u izbjegličkom kampu i ubile sedmoricu naoružanih Palestinaca i dvoje civila. Rakete su upalile alarme u izraelskim pograničnim zajednicama ali nije bilo žrtava. Izrael je odgovorio vazdušnim udarima na Gazu.
Sada je Hamas započeo najveći napad na Izrael za više godina, sa iznenađujućom kombinacijom naoružanih militanata koji su upali preko granice i raketne baraže. Islamski džihad je rekao da su se njegovi borci priključili napadu.
Izraelski premijer Benjamin Netanijahu je u subotu proglasio da je Izrael u ratu. On je reporterima u nedjelju ujutro takođe upozorio da se zemlja suočava sa “dugim i teškim ratom” protiv Palestine i da je Izrael nakon napada sada započeo “ofanzivnu fazu”.