Vlasti Republike Srpske proteklih godina bile su najveći korisnik stranih projekata iz Evropske unije i Sjedinjenih Američkih Država, a zvanični podaci pokazuju da su milijarde stranog novca stigle za podršku demokratskom razvoju, ekonomiji i infrastrukturi.
Ipak te iste vlasti sada žele sve nevladine organizacije koje apliciraju na projekte kod istih donatora označiti “agentima stranog uticaja“. Postavlja se pitanje ko je pravi strani plaćenik?
620 miliona dolara od američke Vlade i nekoliko stotina miliona evra pomoći iz EU – stiglo je u Republiku Srpsku u periodu od 1995. do 2000. godine. Samo u posljednje tri godine u Srpsku je došlo i dodatnih 5 miliona dolara godišnje pomoći od USAID-a – podaci su ovo nevladine organizacije Transparensi.
Međutim, kada smo pokušali da saznamo šta premijer Srpske misli o finansiranju iz inostranstva, naišli smo na zatvorena vrata jer nije htio da odgovori i napustio je press konferenciju u Trebinju.
Iako premijer neće da govori o finansiranju stranim novcem, činjenice će ipak više reći. U pripremi su novi EU projekti za program vrijedan 40 miliona eura. Sve to ide preko Vlade, odnosno resornog ministarstva ali je pitanje kako taj novac nije nikome problem, a svi drugi koji se finansiranju iz inostranstva su strani plaćenici?
„Nevladine organizacije i udruženja građana mediji ne dobiju ni jedan djelić toga što dobije vlast RS. Vlast očigledno pokušava da stavi pod kontrolu sve one koji su nezavisni u finansiranju odnosno koje oni direktno ne kontrolišu usvajanjem repersivnih zakona“, kaže Damjan Ožegović, Transparensy International BiH.
Iz nevladinog sektora poručuju da se i fondovi za pomoć građanima povremeno finansiraju novcem iz inostranstva čime se i oni mogu sumnjičiti za nezakonite radnje i netransparentno trošenje novca, a samim tim mogu podleći novim zakonskim okvirima o stranim plaćenicima. Zbog čega onda pravila nisu ista za sve?
„Pokušavati nekoga ocrniti zbog nečega što vi sami radite mislim da se šalje loš signal ne samo kad je riječ o nevladinim organizacijama već i ukupno finansijerima koji bi mogli da zaobilaze Vladu ili da ju isključuju iz mogućnosti korištenja sredstava takvih konkursa to nije ono što bi oni željeli postići“, smatra Igor Gavran, ekonomista.
Ekonomisti kažu da nema ni jednog slučaja da neka nevladina organizacija radi protiv Vlade, a niko od njih ni ne krije novac kojim se finansiraju jer od samog svog osnivanja svaka organizacija podnosi završne račune i izvještaje o poslovanju. Zato ostaje nejasno zašto se donosi novi zakon kojim se steže obruč oko nevladinog sektora?
„Nije problem doći do informacija o porijeklu novca i namjeni i utrošku ali donositi poseban zakon po tom osnovu je nepotrebno, a s druge strane naravno da je uvijek dobro kad neko hoće nešto da donira ili pokloni ali poklonjene pare iz inostranstva su mnogo skuplje nego da uzmete kredit uradite posao a to neko plati“, kaže Zoran Pavlović, ekonomista.
Iako je prema svim zvaničnim podacima vlast u Srpskoj navjeći korisnik stranog novca, naši sagovornici su saglasni da kroz Nacrt zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija nadležni pokušavaju na svojevrsnu crnu listu staviti nevladin sektor i medije i na taj način stvoriti osnov za obračun sa svima koji nisu pod kontrolom vlasti.
(BN) Foto:BN