U PDP-u kao ključnu postizbornu unutrašnju promjenu tretiraju otvoreno prepuštanje partije u ruke najsolventnijem među njima, a to je već par godina gradonačelnik Banjaluke Draško Stanivuković. U SDS-u je najrevolucionarniji čin nakon 2. oktobra govor Momčila Mandića na posljednjoj sjednici Glavnog odbora, jer je kontroverzni veteran objasnio kolegama da predsjednik stranke može biti samo osoba sa podrškom „Beograda“, odnosno Aleksandra Vučića, a to nije Mirko Šarović.
Dok opozicionari u ovim danima radije preferiraju striptiz, lider SNSD-a Milorad Dodik je skloniji promjeni odjeće, jer je početkom novembra, dakle, onda kada su splasnule tenzije povodom glasanja za predsjednika Republike Srpske, objasnio da će ključna reforma u političkoj organizaciji na čijem je čelu tokom naredne godine biti – promjena imena.
Ta ideja, koju je Dodik prvi put javno pomenuo na završnom predizbornom mitingu u Banjaluci krajem septembra, podrazumijeva istu skraćenicu kao i do sada – SNSD, ali i njen novi sadržaj „Snaga naroda – snaga države“. U kasnijem pojašnjenju, on je ovakvu korekciju opisao kao mogućnost, a ne sigurnu varijantu. Takođe, najavio je veći prostor za mladu generaciju u stranačkom vrhu nakon unutarpartijskih izbora, planiranih za narednu godinu. Osim ova dva zahvata, nije predvidio nikakve krupnije zaokrete, budući da se ostatak njegovog izlaganja može svesti na matricu: „Ne mijenja se tim koji dobija“, bilo da je riječ o kadrovima ili da je u pitanju retorika.
Sentimentalna vezanost
Dakle, sve što Dodik namjerava u predstojećem periodu jeste rebrendiranje političke firme na čijem je čelu od osnivanja. Iz nekog nedokučivog razloga, on je i prilikom formiranja izvorne Stranke nezavisnih socijaldemokrata i tokom kasnije fuzije sa Demokratskom socijalističkom partijom Nebojše Radmanovića i Igora Radojičića u Savez nezavisnih socijaldemokrata, insistirao da se zadrži „nezavisna“ odrednica u imenu. U jednom javnom nastupu je priznao da je sentimentalno vezan za nju, pošto potiče od Kluba nezavisnih poslanika u prvom, ratnom sazivu Narodne skupštine RS. Tada je Dodik predvodio malu grupu parlamentaraca bez članske karte uvjerljivo dominantnog SDS-a, uglavnom sastavljenu od ranijih pripadnika, poput njega samog, Saveza reformskih snaga Ante Markovića.
Oružani sukobi su učinili da NSRS ne bude baš pogodno mjesto za krupnija odstupanja od osnovnog kursa nacionalne politike. Zapisnici iz ovog perioda svjedoče da se taj klub, zajedno sa osnivačem, nije pretrgao od ukazivanja na korupciju i slične anomalije kojih je i te kako bilo u ratu, već je bio specifičan jedino po tome što je zagovarao „mir po svaku cijenu“. Pacifističke želje, naravno, nisu sporne nikome normalnom, ali zato jeste diskutabilna spremnost eks-reformista na ustupke za koje bi se, sa današnjeg stanovišta, bez problema moglo reći da su bili na ivici kapitulanstva.
Kasnije se Dodik politički mijenjao, ali je opstajao njegov bolećivi odnos prema navodnoj „nezavisnoj“ etiketi, mada sve hronike i svjedoci tog vremena mogu da potvrde da nije bilo ničeg spektakularnog, ni posebno originalnog ili hrabrog u ratnom skupštinskom djelovanju famoznog poslaničkog kluba. Kako god, u 2022. godini je, izgleda, konačno politički „sazreo“ – istovremeno sa mlađim rivalom ili učenikom Draškom Stanivukovićem – pa je prelomio da više nije neophodno voditi stranku „nezavisnih“, a ni „socijaldemokrata“.
Kao što nigdje u svijetu ne postoji „nezavisna socijademokratija“, tako je i rezervna opcija „Snaga naroda – snaga države“ jedno opšte mjesto, patetična floskula bez ikakvog suvislog značenja. Ukoliko bi se baš istjerivao mak na konac, čak je i obilježena pleonazmom, odnosno nepotrebnim gomilanjem identičnih izraza. Bilo bi, naravno, sasvim dovoljno to sažeti u „Snagu naroda i države“, ali onda bi propala „igra riječi“, jer bi skraćenica SNSD izgubila smisao.
Biće da je Dodik, ako uopšte preduzme ovu korekciju, imao u vidu mogućnost da vodi partiju koja bi i imenom predstavljala opštenacionalni pokret kakve na Zapadu, prije svega u SAD, opisuju odrednicom „catch all“. Dakle, „uzmi sve“, što se odnosi na kompletnu ideološku skalu, od krajnje ljevice, preko lijevog i desnog centra, do izrazite desnice. Takvo nastojanje nije teško razumjeti, jer SNSD odavno nema nikakvu vezu sa tzv. umjereno lijevim partijama, na globalnom nivou okupljenim u Socijalističkoj internacionali. Štaviše, upravo je ta asocijacija, još 2012. godine, na prilično ponižavajući način, na kongresu u Kejptaunu u Južnoj Africi, isključila SNSD iz članstva.
Kako to obično biva, do ekskomunikacije nije došlo slučajno, jer je svemu prethodilo intenzivno lobiranje SDP-a BiH na čijem čelu je tada bio Zlatko Lagumdžija. I u čijem se članstvu, nije na odmet podsjetiti, svojevremeno nalazila i aktuelna vedeta Dodikove stranke, portparol, savjetnik i budući delegat u Domu naroda BiH Radovan Kovačević. On je prije fascinacije Lagumdžijom bio aktivista podjednako „srbofilne“ Socijaldemokratske partije Austrije, tokom životnog perioda u dijaspori, što ga danas ne sprečava da zajedno sa šefom dijeli „licence“ za srpski patriotizam i odanost Republici Srpskoj.
Crvene zastave
Dakle, ako se prihvati logična pretpostavka da Dodik ne poseže za redizajniranjem SNSD-a zbog međunarodne, već unutrašnje politike, onda nije zgoreg zapaziti da bi, uz promjenu imena, ali istu skraćenicu, znatno prioritetniji čin bio izmjeniti ikonografiju i odustati od crvenih zastava i amblema. Jer, na postizbornim protestima opozicije ove godine bilo je vidljivo, prvi put u proteklih deceniju i po, da protivnici vlasti masovno uzvikuju slogane poput „Bando crvena“ i potenciraju slično intoniran, duhoviti muzički lajtmotiv u vidu davnog refrena Baje Malog Knindže: „Komunjare, komunjare, vi volite samo pare, svi ste vi komunisti pravljeni na kalup isti“.
Za Dodika se može mnogo toga reći, ali ne i da je neiskusan političar koji ne registruje nijanse u pulsu glasača, uključujući i njemu apsolutno nesklon dio populacije. Na stranu to kako on procesuira signale iz mase. A ovog puta, ako se uzme u obzir najava promjena imena stranke, vidljivo je da je takve poruke prihvatio polovično, uz spremnost da se i formalno odrekne „socijaldemokratije“, ali bez pominjanja varijante u kojoj više nema koračanja ispod crvene zastave. Motiv za ćutanje u vezi sa ovom drugom dimenzijom sigurno ne treba tražiti u narogušenosti „dušmana“ u RS, već, izvjesnije, u naoko perifernim momentima, kao što je, recimo, eventualno „durenje“ u ambasadi Narodne Republike Kine i potencijalne depeše centrali Komunističke partije u Pekingu, gdje se do ideologije i dalje drži znatno više nego što se na Balkanu vjeruje, makar bila u pitanju samo forma i makar bila riječ o ne baš statistički značajnim, odnedavnim „saveznicima“ iz Laktaša.
Šta god Dodik odlučio – pa bilo to i da vodi „Snagu naroda – snagu države“ uz iste crvene simbole – jedno je sigurno: svaka intervencija ove vrste, u njegovom slučaju, beznadežno je zakašnjela, bar što se tiče mogućnosti širenja dosadašnje biračke baze. Koja, za pojmove Republike Srpske, svakako nije mala, ali za njegove nerijetko megalomanske ambicije nikad nije dovoljna. Posljednji period kada bi takav čin imao efekat bio je oko 2010. godine. Dakle, u fazi kada je završen njegov premijerski, a započet predsjednički mandat. Tada je čak i bilo rijetkih glasova iz medijske i akademske sfere koji su sugerisali lideru SNSD-a da odustane od dotadašnje političke firme i osnuje nacionalni pokret. Pominjalo se i konkretno ime – „Jedinstvena Srpska“, niz godina prije nego što je Nenad Stevandić formirao slično nazvanu „Ujedinjenu Srpsku“.
Međutim, pouzdani izvori navode da je Dodik na ovakve inicijative, u neformalnoj prilici, reagovao sa mješavinom nezainteresovanosti i podsmijeha. Jer, bilo mu je važnije da nijednim gestom ne koriguje tok za koji je tada smatrao da je besprekoran, nego da pravovremenom prekompozicijom vlastite stranačke mašinerije, između ostalog, uspostavi i kopču sa Moskvom, gdje se u to doba već uveliko etablirala „Jedinstvena Rusija“ kao vodeća partija. Ravnodušnost je, naravno, bila još jedan dokaz da je njegova rusofilija imala neiskren, deklarativni i marketinški karakter, i da se voda iz tog izvora uglavnom konzumira tek kada se približi datum izlaska na biračka mjesta u RS.
Solomonsko rješenje
A kada je već riječ o Rusiji, treba pomenuti vrlo ilustrativan slučaj povezan sa nedavno preminulim Vladimirom Žirinovskim. Naime, on je prije par godina, na kongresu negove Liberalno-demokratske partije Rusije (LDPR) htio da se ratosilja odavno prevaziđenog i deplasiranog imena stranke. Takav naziv je imao izvjesnu antikomunističku konotaciju 1990. godine, u vrijeme nastanka ove organizacije. Međutim, 30 ljeta kasnije, uopšte nije odražavao naglašenu nacionalnu orijentaciju, na kojoj je Žirinovski uglavnom insistirao, ma koliko to ekscentrično činio. I dumao je Vladimir na kongresu, zajedno sa saradnicima, kakav novi naziv stranke da odabere, a da zadrži davno stečenu prepoznatljivost na ruskoj javnoj sceni.
Na kraju je pronađeno solomonsko rješenje – koristiće se samo skraćenica LDPR, a partija će se odreći dotadašnjeg punog naziva sa „liberalizmom“ i „demokratijom“?! Politički nasljednici Žirinovskog vjerovatno se drže neplanirane testamentarne želje svog osnivača, ali je pitanje koliko je takva „direktiva“ zaživjela u medijima i među običnim smrtnicima, jer nema tog stranačkog „KGB-a“ koji može da provjeri da li se simpatizeri ili kritičari pridržavaju komične odluke sa famoznog kongresa, pa da ih natjera da koriguju sami sebe ako slučajno „pogriješe“.
Znači, ako SNSD krene u promjenu imena, može da se posluži upravo ovakvim rješenjem – da jednostavno ukine bilo kakav naziv i koristi samo skraćenicu, jer se i onako niko od njihovih članova i simpatizera, ali ni kritičara, ne udubljuje pretjerano u prošireno značenje ta četiri slova.
A ukoliko im nije bliska metoda iz bratske Rusije, onda su na raspolaganju varijante iz sestrinske Srbije. Naime, nedavno je Aleksandar Vučić, posredstvom lojalnih funkcionera i medija, plasirao u javnost ideju o redizajniranju vladajuće Srpske napredne stranke. Prvobitna zamisao podrazumijevala je da se SNS sa koalicionim partnerima, od SPS-a pa nadalje, spoji u jedan pokret, čiji je radni naziv „Srpski blok“. Međutim, nakon par dana osluškivanja reakcija, od toga se, po svemu sudeći, odustalo. Prije svega, zbog toga što poenta najavljenog rebrendiranja i jeste u tome da se Vučić udalji od nacionalnog predznaka, te da ga, jednostavno, proglasi „demodiranom zaostavštinom“ penzionisanog zvaničnog osnivača naprednjaka Tomislava Nikolića. Znači, sada je tu Vučić, kojem političko sunce već niz godina izlazi na zapadu, a ne na istoku.
Kec iz rukava
Navodno građansko usmjerenje, naravno, nosi sa sobom i isto takvo pakovanje, pa je par dana poslije „Srpskog bloka“ lansirana nova ideja – „Moja Srbija“. I to je, očekivano, bez obzira na namjere autora, bio povod da oponenti „zlurado“ konstatuju kako je ime vrlo tačno, imajući u vidu potpunu privatizaciju države tokom 10 godina Vučićeve vladavine. Posljednji adut iz rukava, plasiran posredstvom telala iz Vučićevog okruženja, bila je neformalna sintagma o „državotvornom pokretu“, mada bi i tu mogla da se pojavi prepreka, doduše, premostiva, pošto već postoji Državotvorni pokret Srbije profesora i bivšeg ministra Slobodana Samardžića, kao opcija koja je sve donedavno bila uključena u razne kombinacije na tamošnjoj političkoj sceni.
Dok Vučić ne „prelomi“, makimalno poistovjećivanje stranaka sa liderima već je u toku u Republici Srpskoj. Pomalo iznenađujuće, ne u slučaju ključne vladajuće partije, mada i ona već dugi niz godina izlazi na izbore kao SNSD – Milorad Dodik, ali, sada je njen šef ipak fokusiran na „snagu naroda i države“. Paradoksalno, narcisoidnost se nazire u opozicionim krugovima, iako upravo iz tog miljea Dodiku stižu prigovori da ima monopol u svakoj sferi života u RS. Jer, u toku su tenzije u PDP-u, a već se naslućuje da bi mogle da se okončaju odlaskom Jelene Trivić iz te partije i dolaskom Draška Stanivukovića na njeno čelo.
Ako rasplet ipak ne bude takav, jer uvijek postoji mogućnost da uticajni trio Mladen Ivanić – Igor Crnadak – Branislav Borenović izvuče neočekivanog „keca iz rukava“, onda će Stanivuković, prema aktuelnim projekcijama, krenuti u osnivanje vlastite Demokratske stranke. Takav naziv u čitavom regionu jeste potrošen do bola, ali, Stanivuković ne želi da ostavi ni minimum sumnje o čijem projektu će biti riječ, pa su u čitavom planu bitni samo inicijali potencijalne grupacije – DS. Koji se, gle čuda, podudaraju sa imenom i prezimenom hipotetičkog kreatora, Draška Stanivukovića.
Vrabac i golub
Ukoliko se to desi, u RS će biti nastavljen ubrzani proces brisanja razlika između vlasti i opozicije. S tom razlikom što su ovi prvi, za sada, skloniji jednoj od Vučićevih egzibicija, poput „državotvornosti“ bez uporišta u realnosti, a drugi ipak preferiraju izum koji je još 2014. lansirao Nenad Popović, biznismen iz Srbije i bivši bliski saradnik Vojislava Koštunice, a kasniji ministar bez portfelja u vladi Aleksandra Vučića, odnosno Ane Brnabić. Kompletna pozadina zvučnog imena njegove strančice, inače dovoljno velike da Mirko Šarović u ime SDS-a sa njom potpiše sporazum o saradnji, bila je u inicijalima, jer SNP može da se tumači kao Srpska narodna partija, ali i Stranka Nenada Popovića. Stanivuković je, očito, bio oduševljen ovakvom dovitljivošću, do te mjere da je nju odabrao kao plan B, ako već ne bude morao da „kupi“ PDP ili da zatraži da se konstatuje kako je taj posao već obavio u proteklim godinama.
Dok se on bude presabirao, Dodik će napokon otkriti šta će se ubuduće nalaziti iza skraćenice SNSD. Ukoliko to ipak bude „Snaga naroda – snaga države“, potvrdiće se samo to da ponovni predsjednik RS većinu poteza povlači sa karikaturalnim kašnjenjem. Kada je imao priliku, prije više od jedne decenije, da „nabilda“ i prvu i drugu kategoriju iz (ne)suđenog naziva stranke, nije to učinio. Ovako, u 2022. godini, može se reći tek to da ima onemoćalog i letargičnog „vrapca“ od naroda u ruci, uz „goluba“ samostalne RS na grani.
Međutim, novo ime SNSD-a koje je, faktički, neslana šala, zasnovana na ignorisanju takve nevesele stvarnosti, čak i nije najteža kazna koja će zadesiti Dodikove protivnike i poklonike. Moglo je biti i znatno bizarnije, da je, recimo, lider prepustio Nataši Radulović, jednokratnoj predsjedavajućoj konstitutivne sjednice NSRS, da ona odabere novo ime stranke. A tada bi se desilo svašta, pa bi Srpska umjesto SNSD-a na vlasti imala AM ili NOS, pri čemu nikome, naravno, ne bi palo na pamet da to znači „Alo, momak“ ili „Ne obadaj se“.
