Filip Višnjić je rođen na Majevici, u selu Trnova, u dijelu sela poznatom kao Vilića guvno. Oslijepivši od velikih boginja još kao dete, Višnjić je postao profesionalni pevač. S guslama u rukama putovao je po čitavom Bosanskom pašaluku, pa i dalje, preko Hercegovine i Crne Gore, sve do Skadra, svuda gdje je publika rado slušala njega i njegove gusle.
Pored toga što je bio redaktor starih pjesama, Filip Višnjić je bio i tvorac novih pjesama. Trinaest pjesama „iz Karađorđina vremena“, zajedno s još nekoliko manje značajnih pesama drugih pevača, čine poslednji, ustanički ciklus srpskog narodnog eposa. Nove pjesme o novim događajima stvarali su i drugi pjevači u to vreme, među njima i jedan od najvećih, Starac Raško, ali one sve zaostaju za pesmama koje su pjevali o starim vremenima. Filip Višnjić se, međutim, uzdigao među prve upravo novim pesmama.
Višnjić nije poznavao samo srpski karakter do tančina. Mnogi detalji u njegovim pjesmama mogu se shvatiti samo ako se ima u vidu njegovo poznavanje muslimanskog svijeta izbliza, poznavanje koje je u pojedinim trenucima prelazilo u svojevrsnu pesničku identifikaciju s tim svijetom. Višnjić nije dao samo likove turskih nasilnika, Fočić Mehmed-age, Kulin kapetana i drugih, već je slikao i likove dobrih Turaka, kakvi su car Murat ili starac Fočo koji se očinski brinu o raji („nego paz’te raju ko sinove“ – taj neobični politički savjet daje car Murat svojim vezirima, na samrti na Kosovu).
Detalji o muslimanskim svetim „knjigama indžijelima“, kako ih pjesnik naziva, govore da je poznavao i muslimansku duhovnost. Ponekad, čak, ta sklonost prema tuđem svijetu dobija elegični prizvuk, kao, na primer, u distihu „drumovi će poželjet Turaka, a Turaka niđe biti neće“, u kojima je u viziju budućeg oslobođenja unesena nostalgična perspektiva poraženog neprijatelja.
Najvažniji momenat u životu Filipa Višnjića bio je njegov prelazak u slobodnu i prkosnu Srbiju 1809. godine. Do tog momenta on nije bio sastavio nijedne nove pjesme, ali je neposredni dodir s ustaničkim zbivanjima bio trenutak njegovog rađanja kao pjesnika. Ranije je lutao po zemlji, pjevajući pjesme od starine, a sada se nalazio na mjestu gdje se stvarala istorija. Družeći se s ustaničkim vojvodama i ustanicima, skupljao je materijal za svoju poeziju i postao svojevrstan epski hroničar slavnog ustaničkog vremena. Živio je najviše u blizini drinskog bojišta, a ponekad se nalazio u samoj vatri okršaja. Tako se našao u opsednutoj Loznici, među njenim braniocima, o čemu pjeva Sima Milutinović u svojoj „Serbijanki“ (pesma „Dika slijepaca“). Njegove pjesme i pjevanje su kuražili ustanike prije bojeva i pomagali im da lakše prebole rane posle bitaka.
Posle propasti Prvog srpskog ustanka, Filip Višnjić je prešao u Srem i nastanio se u selu Grku, današnjem Višnjićevu, koje nosi ime po njemu. U ovom selu je živio na sličan način kao i prije ustanka, ali u sasvim drugačijim društvenim prilikama – nastavio je da pjeva publici po selima i gradovima širom Srema, Slavonije, Bačke, Banata. Ali sada je njegov repertoar drugačiji od onog kakav je bio prije srpske revolucije – u njemu su glavno mesto zauzimale pesme o srpskoj buni koje je sam ispevao.
U manastiru Šišatovcu 1815. godine sreo se sa Vukom Karadžićem koji je zapisao njegovih sedamnaest pesama – četiri stare i trinaest novih, ustaničkih. U Šišatovcu je kasnije Filip Višnjić često bivao gost kod tadašnjeg vodećeg srpskog pesnika Lukijana Mušickog i tim susretima „srpskog Homera“ i „srpskog Horacija“ dugujemo nekoliko podataka o Višnjićevom životu i načinu rada, odnosno, kako je stvarao pjesme: pitao je ratnike, kada su se vraćali s bojišta, ko ih je predvodio, gdje su se tukli, ko je poginuo, protiv koga su išli itd. Već 1816. godine Jernej Kopitar, kome je Vuk posvetio „Pjesnaricu“ iz 1815, u prikazu ove zbirke u listu „Viner algemajne literaturcajtung“ izdvaja Vukovog pjevača Filipa Višnjića. Kopitar je i prvi koji je ukazao svijetu na veliku srodnost srpskih epskih pjesama sa Homerovim djelom i na srodnost srpskog „slijepog rapsoda“ sa Homerom.
Višnjićeve pjesme delimo u dvije grupe – pjesme o događajima kojima nije lično prisustovovao, nego su se priče o ovim događajima prenosile sa koljena na koljeno i pjesme o događajima čiji je svjedok bio lično.
U prvoj grupi su najznačajnije pjesme: „Početak bune protiv dahija“, „Boj na Čokešini“, „Boj na Salašu“ i „Boj na Mišaru“. Najveći domet Višnjić je postigao u velikoj pjesmi „Početak bune protiv dahija“, koja predstavlja osnovicu njegove ustaničke epopeje. U ovoj pjesmi, kao i u ostalima, osjeća se nedodirljivost narodne snage, neizdrživost prevratničkog, revolucionarnog zamaha koji kao vihor ruši sve prepreke ispred sebe.
Iz druge grupe pjesama izdvajaju se sledeće: „Boj na Loznici“, „Knez Ivan Knežević“, „Miloš Stoićević“ i „Meho Orugdžić“ i „Hvala Čupićeva“.
Pjesme iz prve skupine su umjetnički više dograđene, prije svega „Početak bune protiv dahija“ i prvi dio pjesme „Boj na Mišaru“, dok se u drugoj skupini ističe pjesma osobene vrijednosti i značaja o knezu Ivi Kneževiću.
Višnjićeve ustaničke pjesme pružaju cjelovitu sliku epohe, s jasno uočenim osnovnim pravcima kretanja, snažno izdvojenim pokretačima i nosiocima događaja, kao i mnoštvom pojedinosti iz svakodnevnog života. Tim pjesmama često smeta hroničarska razvučenost, gomilanje činjeničke građe, jednoličnost naracije, ali za uzvrat, u njima se osjeća pjesnikova neposredna prisutnost, njegov lični odnos prema događajima i ličnostima, kao i neka gotovo žurnalistička aktuelnost i živost u njegovom izlaganju.
Svojim oslobodilačkim poletom Višnjić je najsličniji Petru II Petroviću Njegošu, sa kojim ga i inače vezuje niz zajedničkih crta. Iako je stvarao u tradicionalnim okvirima narodne epike i služio se standardnim formulama i klišeima, Višnjić je umnogome prerastao te okvire i u najboljim svojim trenucima dao epiku novog tipa, ustaničku, oslobodilačku, revolucionarnu pjesmu, sa snažnim individualnim obilježjima. On stoji na prelazu između usmenog i književnog stvaralaštva, između narodne pjesme i Njegoša.
Filip Višnjić je, pored Kneza Ive od Semberije, čuvar štita na grbu Grada Bijeljine, a po njemu ime nosi i jedno od tri najveća priznanja grada Bijeljine – Medalja „Filip Višnjić“ koja se dodjeljuje za opštepriznati rad i djela koja su od posebnog značaja za Grada u oblasti umjetničkog rada i stvaralaštva, obrazovanja, nauke i kulture uopšte.
Po njemu ime nose Gimnazija i Biblioteka u Bijeljini ispred koje je i spomenik Višnjiću. U Gimnaziji se čuva i veliki bronzani reljef sa predstavom Filipa Višnjića koji, sjedeći na tronošcu, pjeva ženi s djetetom u naručju i mladoženji sa nevjestom. Reljef je Gimnaziji poklonio Mihailo Pupin, povodom stogodišnjice Višnjićeve smrti. U pismu koje je pratilo reljef, Pupin je, između ostalog, rekao i ovo: „Ja sam Višnjićeve pesme upoznao još u mome detinjstvu i nijedna uspomena iz toga doba nije dublje urezana u mojoj duši od te uspomene. Višnjićevo ime i njegove pesme treba da se rano urezuju u dušu naše omladine, jer te pesme dišu najčistijim duhom, pa zato mislim da ploča sa njegovim likom treba da se smesti u gimnaziji koja će nositi njegovo ime.“
Reljef je djelo jednog od tada najvećih jugoslovenskih skulptora, Hrvata Rudolfa Valdeca, koji je i sam bio oduševljen Filipovim pjesmama.
Pjesniku u čast održava se jedna od dvije najveće kulturne manifestacije u Bijeljini – „Višnjićevi dani“, a srpski Homer je jedna od brojnih spona grada Bijeljine sa susjednim opštinama Šid i Ugljevik.
Vijesti Srpske
